13
ɄBalinaaba nʉ Sauli bhasalulwa na sontelezewe
Mu bhooziwa abha hwi booma ɨlya hu Antiyokiya mwahali abhakuwi na bhamanyizyi ɨbha: ʉBalinaaba, ʉSiimoni ya bhahagaga ʉMwilu, ʉLukiyo ʉwa hwi booma ɨlya hu Kileene, ʉSauli nʉ Manaeni, ʉyo ahaleliilwe nʉ mwɨnɨ ʉHeloode ʉAntipa. Ɨbho bhonti lwa bhali humʼpuute ʉMwɨnɨ ʉYeesu na hwiyiime alye,* Hwiyiime alye hwahali hu nongwa ya hunʼsejelele ʉNgʉlʉbhɨ. ʉMʼpepo ʉMʼfinjile ahabhabhʉʉzya huje, “Mumbagulile ʉBalinaaba nʉ Sauli hu mbombo yɨ mbakwiziziizye.” Lwa bhaamala humʼpuute ʉNgʉlʉbhɨ na hwiyiime alye nantele, bhahabhapuutila ʉBalinaaba nʉ Sauli na hubhabhɨɨshɨle ɨnyoobhe hubhasaye, bhahabhaleha huje, bhabhalaje hu mbombo.
Abhasontwa bhalʉmbɨɨlɨla hu Kiipulo
Ɨpo ʉMʼpepo ʉMʼfinjile lwa habhasonteelezya ʉBalinaaba nʉ Sauli, bhahabhala hwi booma ɨlya hu Selekiiya. Afume ʉhwo bhahasogola nɨ meeli abhale hwi booma ɨlya hu Salaami, hu nsi ɨya hu Kiipulo yɨ li muuhati mu nsʉmbi. Lwa bhaafiha hu Salaami, bhahabhalʉmbɨlɨlaga abhantu ɨNongwa ɨNyinza ɨzya Yeesu mu nyumba ɨzya puutile na manyiilile ɨzya Bhayahuudi. Bhahali peeka nʉ Yoohani Maalʉko, ʉmwavwi waabho.
Bhahashʉʉla mu nsi yonti ɨya hu Kiipulo yɨ li muuhati mu nsʉmbi, bhahafiha pi booma limo lya bhahagaga Paafo. Bhahamwaga ʉnʼozi ʉmo ʉNʼyahuudi, ʉnʼkuwi ʉwi lenga, itaawa lyakwe ahali yʉ Bali-Yeesu. ɄBali-Yeesu ahali mwavwi wa Selugiiyo Paulo, wa hali ʉnʼgoosi wɨ nsi ɨya hu Kiipulo. ɄSelugiiyo Paulo ahali nɨ njeele haani. Ɨpo ʉnʼgoosi ʉyo ahabhakwizya ʉBalinaaba nʉ Sauli huje, bhɨnze hwa mwene nka yʉmvwe yʉʉyo ɨNongwa ɨNyinza ɨzya Yeesu. Leelo, ʉBali-Yeesu ʉnʼozi wa hali yʉ Elima mu Shiyunaani, ahadalihanaga nʉ Balinaaba nʉ Sauli. Nantele ahalɨngaga azije huje, ʉnʼgoosi ʉla asahɨɨtɨshe ɨmanyizyo zyabho ɨzya Yeesu.
Ɨpo ʉMʼpepo ʉMʼfinjile ahanʼongola ʉSauli, ʉyo itaawa lyakwe ɨlyamwabho ahali yʉ Paulo ɄSauli litaawa lyɨ Shiyahuudi. Itaawa ɨlya Paulo lyɨ Shiluumi. huje, anʼzyamile ʉElima ʉnʼozi. Wope ʉPaulo ahamʼʉʉzya ʉElima ahaga, 10 “Awe wʉ li mwana wa Seetano, wʉ li nʼʉgʉ wɨ zya nalyoli! Yeenu saga ʉleha agalulanye amadala amagolosu aga Yehoobha? 11 Ɨshi enya, ʉYehoobha anza hupeele amalabha. Ʉbhala fwe amaaso, saga ʉbhala hwenye ʉnʼkhozyo gwi sanya hu habhaazyo.”
Nalinaali, ɨmbeesu na hiisi vyahanʼkwinshila ʉElima hu maaso. Ahaleha alole, ahanda azyʉngʉʉle-zyʉngʉʉle ahwanze ʉmuntu ʉwa hunʼkhate ʉnʼkhono na hunʼongole. 12 Ɨpo ʉnʼgoosi ʉla lwa waalola zya zyabhombeha, ahamwɨtɨha ʉMwɨnɨ ʉYeesu. Nantele, ahaswiga tee ɨmanyizyo zya Mwɨnɨ.
ɄPaulo alʉmbɨɨlɨla mu Antiyokiya ɨya hu Pisidiya
13 ɄPaulo na bhamwabho bhahasogola pi booma ɨlya hu Paafo nɨ meeli, bhahafiha hwi booma ɨlya hu Pelige mu mukowa ʉgwa hu Pamfiliya. Ɨpo ʉYoohani ʉMaalʉko ahabhaleha pɨɨpo, ahaweela hu Yelusaleemu. 14 Ɨpo ʉPaulo nʉ Balinaaba bhahasogola pa Pelige, bhahajendeelela ashʉʉle. Bhahafiha hwi booma ɨlya hu Antiyokiya Antiyokiya Hu habhaazyo ɨho hwahali na mabooma gabhɨɨlɨ ga bhahagaga Antiyokiya. Limo lyahali hu mukowa ʉgwa hu Siiliya, ɨlyamwabho lyahali hu mukowa ʉgwa hu Pisidiya. ɨya hu mukowa ʉgwa hu Pisidiya. Pi siku ɨlyɨ Sabaato§ Bhaazya izwi Sabaato hu Ɨngalulanyo ɨzyɨ mazwi amajenu hu wandilo wɨ shitaabu ɨshi. bhahatʉʉha mu nyumba ɨya puutile na manyiilile, bhahakhala. 15 Ʉmuntu ʉmo lwa wabhaazya mu shitaabu shɨ ndajizyo zya Moose na mu nsimbo zya bhakuwi bha Ngʉlʉbhɨ, abhalongozi abhɨ nyumba ɨya puutile na manyiilile bhahanʼsonteelezya ʉmuntu hwa Paulo nʉ Balinaaba, hubhabhʉʉzye aje, “Bhaholo, nkashele muli ni zwi ɨlya hubhabhʉʉzye abhantu hubhajinjizye amooyo, muyanje.”
16 Ɨpo ʉPaulo ahɨmɨɨlɨla, ahavwenzya ʉnʼkhono humwanya huje, bhanʼtejeelezye. Ahabhabhʉʉzya abhantu bhaala huje, “Amwɨ mubhalume mu bha hu Izilaeeli, namwɨ mwa saga muli Bhayahuudi mwa muhunʼtiniha ʉNgʉlʉbhɨ, tejeelezyi! 17 ɄNgʉlʉbhɨ weetu tiBhaizilaeeli ahabhasaluuye abhamaama bheetu. Mu habhaazyo haala lwa bhahakhalaga ʉhwo hu nsi ɨya hu Miisili, ahabhabhɨɨha bhahabha shifumo shigoosi tee. ɄNgʉlʉbhɨ ahabhafyʉla afume hu Miisili hwi khone lyakwe igoosi. 18 Ahabhajɨmbɨɨlɨla amaaha amashʉmi ganɨ mu lʉʉgwa. 19 Ahayazya ɨvikholo pʉnga (7) mu nsi ɨya hu Kaanani, ahabhapeela abhamaama bheetu ɨnsi ɨyo ɨbhe yaabho. Bhaazya ɨNyiizuho (Kumbukumbu la Torati) 7:1. 20 Ɨzyo zyonti zyahabhombɨɨshe hu habhaazyo ahɨ maaha ɨmya zinɨ na mashʉmi gasaanu.
Pitagaalila, ʉNgʉlʉbhɨ ahabhasalulila abhitongwa hubhalongozye abhamaama bheetu, afishe hu malishilo wɨ longozi wa nʼkuwi wa Ngʉlʉbhɨ ʉSamweli wa hali ʉmo mwa bhitongwa. Bhaazya aBhitongwa (Waamuzi) 2:16. 21 Ɨpo bhahalaabha huje, bhabhe nʉ mwɨnɨ. ɄNgʉlʉbhɨ ahabhasalulila ʉSauli, ʉmwana wa Kiishi, ʉwa mu shikholo ɨsha Benjamiini. Ahabha yʉ mwɨnɨ waabho hu maaha amashʉmi ganɨ. 22 Ɨpo ʉNgʉlʉbhɨ lwa wamwefwa ʉSauli, ahanʼsalula ʉDaudi abhe yʉ mwɨnɨ waabho. ɄNgʉlʉbhɨ ahanʼsimishizya ʉDaudi huje, ‘Nanʼola ʉDaudi ʉmwana wa Yeese ahugukhondezya ʉmwoyo gwanɨ. Nantele, ahaibhomba zyonti zyɨ hwanza anɨ huje, zibhombeshe.’  Bhaazya ɨMbombo Zya Bhalaawi (Mambo ya Walawi) 10:14.
23 Afume mu shikholo sha Daudi ʉmwɨnɨ, ʉNgʉlʉbhɨ ahatileetela tiBhaizilaeeli ʉmʼfyʉli ʉYeesu, nanshi sha halapile. Bhaazya 2 Samweli 7:12; Mataayo 1:21. 24 ɄYeesu lwa sɨɨle ahwande ɨmbombo yaakwe, ʉYoohani ahatagaliiye abhalʉmbɨɨlɨle aBhaizilaeeli bhonti ahagaga, ‘Mulaataje ɨmbiibhi zyenyu na hwoziwe!’ 25 ɄYoohani lwa hamalɨzyaga ɨmbombo yaakwe, ahabhabhʉzyaga abhantu huje, ‘Anɨ saga ya yʉʉla wa muhunʼgʉʉlɨla! Enyi! Saga patali ʉyo wa hwɨnza hundondolezye. Anɨ saga ɨhondɨɨye abhe nʼkalwe waakwe huje, ɨngaawula ɨnkusa zyɨ ndaatʉ zyakwe.’ * ɨngaawula ɨnkusa zyɨ ndaatʉ zyakwe Ɨga gahali miiho ga Bhayahuudi huje, ʉnʼjenu nkashele atʉʉha mu nyumba, ʉnʼkalwe ahamwawulaga ɨnkusa zyɨ ndaatʉ na humwozye amanama gaakwe. Ɨmbombo ɨyo yahali ya nʼkalwe ʉwa pansi haani. Bhaazya Maalʉko 1:7-8.
26 Amwɨ bhaholo bhaanɨ, mubhaana bhɨ shikholo sha Abulahaamu, namwɨ mwa saga muli Bhayahuudi mwa muhunʼtiniha ʉNgʉlʉbhɨ, ɨnongwa ɨzyɨ fyʉli zyɨnzɨle huliitɨ afume hwa Ngʉlʉbhɨ. 27 Abhantu abha hwi booma ɨlya hu Yelusaleemu peeka na bhagoosi bhaabho saga bhahamʼmɨɨnye ʉYeesu huje, yʉ Mʼfyʉli. Nantele, saga bhahagaaganya na mazwi ga bhakuwi bha Ngʉlʉbhɨ hu nongwa zya Yeesu, ga bhahabhazyaga ɨnsiku zyonti ɨzyɨ Sabaato. Bhahabhombile ɨgo hwi dala ɨlya hunʼonjele na hunʼgoje ʉYeesu. 28 Hwope saga bhahalyajile izwi ɨlya nalyoli lya libhonesya huje, bhakhondɨɨye hunʼgoje. Leelo, bhahanʼaabha ʉnʼongozi ʉmo wa Bhaluumi wa bhahagaga Pilaato huje, anʼonje nka bhanʼgoje. Bhaazya Maalʉko 15:14. 29 Lwa bhamalɨɨzya zyonti zya zyahasimbwilwe, bhahiisya ʉmʼvimba pa shikhobheehanyo, bhahagusyɨla mu nkʉngwa. 30 Leelo, ʉNgʉlʉbhɨ ahanʼzyʉsya afume hwa bhafwe. Bhaazya Maalʉko 16:6. 31 Wope ʉYeesu ahahwilolesyaga hahinji hwa bhantu bha bhahabhalaga peeka nawo afume hu mukowa ʉgwa hu Galilaaya afishe hwi booma ɨlya hu Yelusaleemu. Bhaazya Maalʉko 16:9-14. Ɨbho bha bhasimishizi bhaakwe hwa Bhaizilaeeli abhamwabho.
32 Atɨ tibhalʉmbɨɨlɨla ɨNongwa ɨNyinza, ʉNgʉlʉbhɨ zya halapile hwa bhamaama bheetu. 33 Ɨshi azibhombile huliitɨ tibhazʉkʉlʉ bhaabho hwi dala ɨlya hunʼzyʉsye ʉYeesu. Ɨzyo zyahasimbwilwe mu Nsalifyo ɨya bhɨɨlɨ huje,
‘Awe we Mwana waanɨ,
sanyʉʉnʉ nabha Yise waaho.’  Bhaazya ɨNsalifyo (Zaburi) 2:7.
34 ɄNgʉlʉbhɨ ahanʼzyʉsyɨzye ʉYeesu mu bhafwe huje, ʉmʼbɨlɨ gwakwe gusahabhole nka lumo. Hwɨzyo ʉNgʉlʉbhɨ ahajile,
‘Nahalapile ɨnsayo ɨmfinjile ɨzyɨ lyoli hwa Daudi.
Lyoli ɨzyo zyɨ nsayo zya nahaihubhasaya namwɨ.’  Bhaazya Yesaaya 55:3.
 
35 Ɨshi izwi ɨlyo lyahasimbwilwe na mu Nsalifyo huje,
‘Saga wahaikʉnda huje, ʉmʼbɨlɨ gwanɨ gubhole, anɨ nɨ Nʼsangalusu waaho.’  Bhaazya ɨNsalifyo (Zaburi) 16:10.
36 ɄDaudi lwa wabhomba zyonti ɨzyo ʉNgʉlʉbhɨ zya hasɨbhɨlɨɨye hwa bhantu abha habhaazyo haakwe, ahafwa. Ahasyɨlwa mu nkʉngwa ɨzya bhayise bhaakwe, ahabhola. 37 Leelo ʉla, ʉNgʉlʉbhɨ wa hanʼzyʉsyɨzye afume hwa bhafwe, saga ahabholile.
38 Ɨshi amwɨ bhaholo bhaanɨ, mumanye aje, ashɨlɨle hwa Yeesu yʉʉyo wa tihubhalʉmbɨɨlɨla huje, mugakhobhoshelwa ɨmbiibhi zyenyu. 39 Shila muntu wa humwɨtɨha ʉYeesu ʉyo, akhobhoshelwa ɨmbiibhi zyakwe zyonti, hwa saga huhwɨnza hwa londolezye ɨndajizyo zya Moose. 40 Mubhe maaso, gasahabhaaje ga gahasimbwilwe mu vitaabu vya bhakuwi bha Ngʉlʉbhɨ abhɨ mandɨ huje,
41 ‘Enyaaji, amwɨ mwa musʉfwanya,
muswije, muyagaje.
Ɨnjanjile ɨsho hu nongwa ya je, anɨ ɨbhomba ɨmbombo mu nsiku zyenyu,
ɨmbombo ya saga mwahaiyɨɨtɨha nka lumo, hwope ʉmuntu nka haihubhabhʉʉzya!’ ”  Bhaazya Habakuki 1:5.
 
42 ɄPaulo lwa waamala ayanje, ahanda asogole peeka nʉ Balinaaba mu nyumba ɨya puutile na manyiilile. Abhantu bhahabhalambaga huje, bhaweele pa Sabaato yɨ hwɨnza huje, bhayanje amazwi ɨgo nantele. 43 Lwa bhahasogolaga mu nyumba ɨya puutile na manyiilile, aBhayahuudi abhinji peeka na bhantu bha saga Bhayahuudi leelo bha bhahasamiiye mu mpuuto ɨzyɨ Shiyahuudi, bhahabhabhɨnjɨlɨzyaga ʉPaulo nʉ Balinaaba. Abhasontwa ɨbho bhabhɨɨlɨ bhahayangaga nabho hubhajinjizye amooyo huje, bhajendelelaje abhe nʉ lwɨtɨho na sʉʉbhɨle ɨmpyana ya Ngʉlʉbhɨ.
44 Isiku lyɨ Sabaato ya yahabhɨnjɨlɨlaga, abhantu abhinji haani abha mwi booma bhahɨnza atejeelezye ɨNongwa ɨNyinza ɨzya Mwɨnɨ ʉYeesu. 45 Leelo, aBhayahuudi bhamo lwa bhaalola ɨmpʉga ɨngoosi ɨbhabhʉnganiiye, bhahabha nɨ jɨɨla haani. Bhahagakhaana amazwi gaala ʉPaulo ga hayangaga, na hunʼije. 46 Ɨpo ʉPaulo nʉ Balinaaba bhahabhaamula aBhayahuudi abhamwabho bhaala hu dandamazu, bhahaga, “Yahakhondɨɨye ɨNongwa ɨNyinza ɨzya Yeesu zilʉmbɨɨlɨlwe nasʉʉti huliimwɨ muBhayahuudi. Leelo, mukhaanile na huhwilole huje, saga mukhondɨɨye abhe nʉ wʉʉmi ʉwa wiila na wiila. Ɨshi! Tihubhaleha, tibhala hwa bhantu bha saga Bhayahuudi, 47 nanshi ʉMwɨnɨ sha hatilajiziizye. Ahajile,
‘Ɨhubhɨɨshɨle ʉbhe nʼkhozyo hwa bhantu bha saga Bhayahuudi.
Nantele, ʉbhavwaje abhantu bhɨ nsi zyonti huje, bhafyʉlwaje.’ ”  Bhaazya Yesaaya 49:6. Amazwi gɨɨgo gahunʼyanga yʉ Yeesu.
48 Abhantu bha saga Bhayahuudi lwa bhʉmvwa amazwi ɨgo, bhahasha, bhahamʼmwamiha ʉMwɨnɨ ʉYeesu hu nongwa ɨzyo. Bhonti bha bhahasaluliilwe abhe nʉ wʉʉmi ʉwa wiila na wiila, bhahamwɨtɨha ʉYeesu.
49 ƗNongwa ɨNyinza ɨzya Mwɨnɨ zyahanyampaana mu nsi ɨla yonti. 50 Leelo, aBhayahuudi bhahabhasonsheelezya abhagoosi abha pi booma liila na bhashɨ abhɨ nshɨnshɨ bha saga Bhayahuudi leelo bha bhahunʼtiniha ʉNgʉlʉbhɨ. Nantele, bhahabhasonsheelezya abhantu abhanjɨ huje, bhabhalavye ʉPaulo nʉ Balinaaba, bhahabhadaga mu nsi yaabho. 51 Ɨpo ʉPaulo nʉ Balinaaba bhahakunyunta inkondi mu manama gaabho bhahakunyunta inkondi mu manama gaabho ɄYeesu ahabhabhʉzɨɨzye abhasundwe bhaakwe huje, bhabhombaje ɨsho. Bhaazya Maalʉko 6:11. hubhasunde aje, yʉ Ngʉlʉbhɨ yʉʉyo wa bhakhaanile. Bhahabhala mwi booma ɨlya hu Ikoniya. 52 Hwope ɨsho abhooziwa abha pi booma ɨlya hu Antiyokiya bhahasʉngwɨlwe tee, nantele bhahalongozewaaga nʉ Mʼpepo ʉMʼfinjile.

*13:2 Hwiyiime alye hwahali hu nongwa ya hunʼsejelele ʉNgʉlʉbhɨ.

13:9 ɄSauli litaawa lyɨ Shiyahuudi. Itaawa ɨlya Paulo lyɨ Shiluumi.

13:14 Antiyokiya Hu habhaazyo ɨho hwahali na mabooma gabhɨɨlɨ ga bhahagaga Antiyokiya. Limo lyahali hu mukowa ʉgwa hu Siiliya, ɨlyamwabho lyahali hu mukowa ʉgwa hu Pisidiya.

§13:14 Bhaazya izwi Sabaato hu Ɨngalulanyo ɨzyɨ mazwi amajenu hu wandilo wɨ shitaabu ɨshi.

13:19 Bhaazya ɨNyiizuho (Kumbukumbu la Torati) 7:1.

13:20 Bhaazya aBhitongwa (Waamuzi) 2:16.

13:22 Bhaazya ɨMbombo Zya Bhalaawi (Mambo ya Walawi) 10:14.

13:23 Bhaazya 2 Samweli 7:12; Mataayo 1:21.

*13:25 ɨngaawula ɨnkusa zyɨ ndaatʉ zyakwe Ɨga gahali miiho ga Bhayahuudi huje, ʉnʼjenu nkashele atʉʉha mu nyumba, ʉnʼkalwe ahamwawulaga ɨnkusa zyɨ ndaatʉ na humwozye amanama gaakwe. Ɨmbombo ɨyo yahali ya nʼkalwe ʉwa pansi haani.

13:25 Bhaazya Maalʉko 1:7-8.

13:28 Bhaazya Maalʉko 15:14.

13:30 Bhaazya Maalʉko 16:6.

13:31 Bhaazya Maalʉko 16:9-14.

13:33 Bhaazya ɨNsalifyo (Zaburi) 2:7.

13:34 Bhaazya Yesaaya 55:3.

13:35 Bhaazya ɨNsalifyo (Zaburi) 16:10.

13:41 Bhaazya Habakuki 1:5.

13:47 Bhaazya Yesaaya 49:6. Amazwi gɨɨgo gahunʼyanga yʉ Yeesu.

13:51 bhahakunyunta inkondi mu manama gaabho ɄYeesu ahabhabhʉzɨɨzye abhasundwe bhaakwe huje, bhabhombaje ɨsho. Bhaazya Maalʉko 6:11.