14
Ɨnsɨɨbho ɨzya hunʼgoje ʉYeesu
(Mataayo 26:1-5; Luuka 22:1-2; Yoohani 11:45-53)
Zyahasyalile ɨnsiku zibhɨɨlɨ lwene huje, ɨbhe chaaka ɨyɨ Paasaka* ɨchaaka ɨyɨ Paasaka Hahali habhaazyo haala aBhayahuudi ha bhahizuhaga ʉNgʉlʉbhɨ sha habhatʉʉlile ahwepe mu mayɨmba ga Bhamiisili ɨmandɨ, mu habhaazyo aha Moose. ƗPaasaka ɨbhonesya ahabhaazyo haala ʉntumi wa Ngʉlʉbhɨ ahashɨlɨle agoje mu nyumba zyonti zya Bhamiisili nɨ zya Bhayahuudi. Ɨnyumba zya Bhayahuudi zyahali ni danda lyɨ nyaana ngoole mu mpʉngʉ zyɨ malyango. Mu nyumba ɨzyo ʉntumi ahabhalehaga abhabhele, leelo zya saga zyahali ni danda lyɨ nyaana ngoole mu mpʉngʉ zyɨ malyango ahabhagogaga abhabhele. Bhaazya aFume (Kutoka) 12. Nantele, bhaazya izwi Paasaka hu Ɨngalulanyo yɨ mazwi amajenu hu wandilo wɨ shitaabu ɨshi. nɨ chaaka ɨya Lye ɨNtogito Zya Saga Zisapile Lwonti. Abhalongozi bha bhasayi bha Ngʉlʉbhɨ na bhamanyizyi abhɨ ndajizyo zya Moose bhahanzaga idala ɨlya humwʉbhɨle ʉYeesu huje, bhanʼkhate humʼfise, nka bhanʼonje na hunʼgoje. Leelo, bhahayanga bhahaga, “Nasʉʉti tileshe ɨchaaka ɨshɨle, nka tinʼkhataje, abhantu bhasahaleete ibho.”
Ʉnʼshɨ ahumʼpaha ʉYeesu ɨnyemba
(Mataayo 26:6-13; Yoohani 12:1-8)
ɄYeesu ahali hu shipanga ɨsha hu Besaniya, mu nyumba ya Siimoni ʉyo ahamʼponiizye amakete. Ʉhwo ahakhɨɨye, ahalyanga ɨshalye. Ahɨnza ʉnʼshɨ ʉmo wa hali na hasupa ahinza, haala hahamemile ɨmbono zya saga zisangɨɨnywe na hantu hohonti. Ɨnyemba ɨzyo bhahagaga naado. Ɨnyemba ziila zyahali zyɨ mpɨɨya ɨngoosi, zya zyahanunshilaga shinza. Ʉnʼshɨ ʉla ahabazula ahalomu hɨ nsupa, ahanʼtonyeelezya ʉYeesu pi twe abhonesye ɨtogo. Abhantu bhamo bha bhahali mu nyumba muula, bhahaviitwa. Bhahanda ayanje bheene na bheene huje, “Yeenu anangaanya ɨnyemba ɨnyinza nanshi ɨzi? Ɨnyemba ɨzi zyahakhondɨɨye akazye ɨmpɨɨya zya zilɨngaana nʉ mʼposheelo ʉgwa muntu gwɨ mwaha gumo, ɨmpɨɨya zya zilɨngaana nʉ mʼposheelo ʉgwa muntu gwɨ mwaha gumo ƗShiyunaani shiyiga, ɨdinaali ɨmya zitaatu. na hubhapeele abhapɨɨna ɨmpɨɨya zya bhaakazya.” Bhahanʼonganyaaga haani ʉnʼshɨ ʉla. Leelo, ʉYeesu ahaga, “Nʼeshi, yeenu muhunʼtaamya? Ɨli ʉnʼshɨ ʉnʉ lya bhombile hwaliinɨ, linza haani. Abhapɨɨna muli nabho humwenyu ɨnsiku zyonti. Mubhajiiye hubhabhombele ɨnyinza ahabhaazyo hohonti ha mugɨɨne. Leelo anɨ, saga nahaibha peeka naamwɨ ɨnsiku zyonti. Ʉnʼshɨ ʉnʉ abhombile lya bhajiiye. Atalile apashe ʉmʼbɨlɨ gwanɨ ɨnyemba ɨzi alɨngaanye asyɨlwe hwanɨ. Gahali miiho hwa Bhayahuudi apashe ɨnyemba ʉmʼvimba. Lɨngaanisya na Maalʉko 16:1. Lyoli ɨhubhabhʉʉzya huje, mu nsi zyonti, poponti abhantu pa bhahailʉmbɨlɨlaga ɨNongwa ɨNyinza ɨzya huliinɨ, bhahaiyangaga ɨli lya bhombile ʉnʼshɨ ʉnʉ, ahumwizushe.”
ɄYuuda ʉSikalyoti ahwɨtɨha hunʼsambushile ʉYeesu
(Mataayo 26:14-16; Luuka 22:3-6)
10 Ɨpo ʉYuuda ʉSikalyoti ʉmo mwa bhasundwe bhaala ishʉmi na bhabhɨɨlɨ abha Yeesu, ahabhala hunʼneneelezye hwa bhalongozi bha bhasayi bha Ngʉlʉbhɨ huje, abhalanje idala ɨlya hunʼkhate ʉYeesu. 11 Abhalongozi bha bhasayi ɨbho lwa bhʉmvwa ɨnongwa ɨzyo, bhahasha haani. Bhahɨtɨɨhana nawo huje, bhanza humʼpeele ɨmpɨɨya. ɄYuuda nka handa ahwanze idala ɨlinza ɨlya hunʼsambushile mu habhaazyo ha hakhondɨɨye.
ɄYeesu alya ɨshalye ɨshɨ Paasaka na bhasundwe bhaakwe
(Mataayo 26:17-25; Luuka 22:7-14, 21-23; Yoohani 13:21-30)
12 Lyahali lisiku lya hwande lyɨ chaaka ɨya Lye ɨNtogito Zya Saga Zisapile Lwonti. Nantele, hahali habhaazyo haala abhantu bhahabhoolaga ɨnyaana ngoole ɨyɨ Paasaka.§ Bhaazya izwi Nyaana ngoole hu Ɨngalulanyo yɨ mazwi amajenu hu wandilo wɨ shitaabu ɨshi. Abhasundwe bha Yeesu nka bhahamʼʉzɨɨlɨzya bhahaga, “Ɨshi ʉhwanza aje, tibhale tilɨnganyizizye pooshi apa lɨɨle ɨshalye ɨshɨ chaaka ɨyɨ Paasaka?” 13 ɄYeesu ahabhasonteelezya abhasundwe bhabhɨɨlɨ, ahabhabhʉʉzya huje, “Bhalaji mwi booma. Mubhala khomaane nʉ nʼume ʉmo wa nyemuuye ɨnsonta ɨyɨ mɨnzɨ, mulondolezyaje huula hwa bhala. 14 Pa nyumba ɨla ya bhala tʉʉshe, mubhale mumʼʉʉzye ʉmwanɨ nyumba huje, ʉmʼmanyizyi abhʉzɨɨlɨzya huje, ‘Ɨshumba shɨ mbala khale alɨɨle ɨshalye ɨshɨ Paasaka peeka na bhasundwe bhaanɨ shili hwi?’ 15 Ɨpo ʉmwanɨ nyumba yʉʉyo abhala hubhalanje ɨshumba ɨshigoosi sha shili mu nyumba ɨnjeleehanye, shilɨngɨɨnywe nzɨɨla. Muula mwa mubhale, mulɨngaanye huje, tilɨɨle ɨshalye ɨshɨ Paasaka.” 16 Abhasundwe bhaala bhahasogola, bhahabhala, bhahatʉʉha mwi booma ɨlya hu Yelusaleemu. Bhahega zyonti zili shishiila nanshi ʉYeesu sha habhabhʉzɨɨzye, bhahalɨngaanya ɨshalye ɨshɨ Paasaka.* Ɨngalulanyo zyɨ shalye ɨshɨ Paasaka zisimbwilwe mu shitaabu ɨsha Fume (Kutoka) 12:3-11. Ɨshalye ɨsho shahali shɨ nyama yɨ nyaana ngoole, ɨntogito zya saga zisapile, ɨvilemba vya vihwaya, ʉsunyu nɨ divaayi.
17 Lwa hwabha lyabheela, ʉYeesu ahafiha pa nyumba ɨla peeka na bhasundwe bhaakwe bhaala ishʉmi na bhabhɨɨlɨ. 18 Lwa bhalya, ʉYeesu ahayanga huje, “Lyoli ɨhubhabhʉʉzya ɨnjiga, ʉwamwenyu weeka wa lya peeka naanɨ ɨpa, abhala hunsambushile.”
19 Abhasundwe bhaakwe bhahanda azugumile. Weeka weeka ahanda humʼʉzɨɨlɨzye ʉYeesu huje, “Bhʉlɨ, nɨɨnɨ ɨmbala husambushile?”
20 ɄYeesu ahabhabhʉʉzya huje, “Ʉwamwenyu ʉmo mwaliimwɨ ishʉmi na bhabhɨɨlɨ, ʉya tobheezya ɨntogito peeka naanɨ mu shɨlɨɨlo ʉmu, anza hunsambushile. 21 Anɨ nɨ Mwana Wa Muntu ɨmbala fwe, shiila ɨNsimbo ɨMfinjile sha ziyanga. Leelo lwakwe zya zibhala humwaje ʉmuntu ʉyo wa bhala hunsambushile anɨ nɨ Mwana Wa Muntu! Yahali hwashi huje, ʉmuntu ʉyo nka saga apapwaga lwonti.”
ƗShalye Sha Mwɨnɨ
(Mataayo 26:26-30; Luuka 22:14-23; 1 aBhakolinto 11:23-25)
22 Lwa bhali alye, ʉYeesu aheega ɨntogito, ahanʼsalifya ʉNgʉlʉbhɨ, ahamensulanya, ahabhapeela abhasundwe bhaakwe, ahaga, “Eji, mulye, ʉgu gwʉ mʼbɨlɨ gwanɨ.” 23 Nantele, aheega ʉpɨndɨ ʉlwɨ divaayi, ahasalifya hwa Ngʉlʉbhɨ, ahabhapeela abhasundwe bhaakwe, bhonti bhahamwelela mu pɨndɨ ʉlwo. 24 Ahabhabhʉʉzya huje, “Ɨli lidanda lyanɨ lya lihwitiha hu nongwa ya bhantu abhinji, lisimishizya ilagano Ilagano lwʉmvwano lwa bhantu bhabhɨɨlɨ awe abhinji bha bhalapa huje, saga bhanza leshe zya bhahɨtɨhɨɨne. Hwi Lagano Lyɨ Mandɨ ʉYehoobha ahabhalapiiye aBhaizilaeeli huje, ʉmwene ahaibha Ngʉlʉbhɨ waabho, nantele ahabhalajiziizye abhantu bhalondolezyaje ɨndajizyo ɨzyo zya hamʼpiiye ʉMoose. Ahabhaazyo ɨho aBhaizilaeeli lwa bhahɨtɨhanaga nʉ Ngʉlʉbhɨ, bhahasansiliiwe idanda abhonesye huje, bhɨtɨhɨɨne nʉ Ngʉlʉbhɨ, hu nongwa yɨ nsangu ɨzyo zyahabholwaga hu nongwa yi lagano. Bhaazya aFume (Kutoka) 24:8. Ɨpa ʉNgʉlʉbhɨ alolesiizye ashɨlɨle hwa fwe hwa Yeesu huje, ahafumiizye ɨnsangu yi lagano ɨlyo, na shɨlɨle hwa fwe hwa Yeesu abhantu ɨbho bhahumwɨtɨha, bhafyʉlwa. ɨlya Ngʉlʉbhɨ na bhantu bhaakwe. 25 Lyoli ɨhubhabhʉʉzya huje, afume sanyʉʉnʉ saga ɨmbala mwele lwonti ɨdivaayi afishe pi siku liila, lya nahaimwela ɨdivaayi nantele mu wumwɨnɨ ʉwa Ngʉlʉbhɨ.” 26 Ɨpo bhahateela. Lwa bhaamala ateele, bhahasogola, bhahabhala hwi Gamba Mizeyituuni.
ɄYeesu akuwa huje, ʉPeeteli abhala hunʼkhaane hataatu
(Mataayo 26:31-35; Luuka 22:31-34; Yoohani 13:36-38)
27 Lwa bhali mwi dala, ʉYeesu ahabhabhʉʉzya abhasundwe bhaakwe huje, “Mwenti amwɨ mubhala hunshɨmbɨle, mubhala hundeshe nɨ mwene hwa gaala ga ganda fumile. Gabhala bhe nanshi ʉNgʉlʉbhɨ sha hayanjile mu Nsimbo ɨMfinjile huje,
‘Nahaihunʼgoga ʉnʼdiimi,
zyope ɨngoole zyakwe zyahainyampaana.’  Bhaazya Zakaliya 13:7.
28 Leelo, lwa nazyʉha, nahaihubhatagaalila abhale hu mukowa ʉgwa hu Galilaaya.” 29 Ɨpo ʉPeeteli ahamʼʉʉzya huje, “Hwope nkashele abhamwetu bhonti bhahaihushɨmbɨla, leelo anɨ saga nahaihushɨmbɨla ɨlleshe.” 30 ɄYeesu ahamʼʉʉzya ahaga, “Lyoli ɨhubhʉʉzya ɨnjiga, ʉsiku ʉwa sanyʉʉnʉ, ɨhanda shɨ sɨɨle akuje habhɨɨlɨ, ʉbhala bhe ʉhɨɨne hataatu.” 31 Leelo, ʉPeeteli ahakhajilizyaga haani huje, “Hwope nkashele yahaibha ya fwe peeka naawe, hwomo nka hufwe, saga ɨmbala hukhaane awe nka lumo.” Bhope abhasundwe bhonti abhamwabho bhahayanga shɨɨsho.
ɄYeesu apuuta mu Getisemaani
(Mataayo 26:36-46; Luuka 22:39-46)
32 Lwa bhaafiha hwi Gamba Mizeyituuni, bhahabhala hwi totoobhe hwa bhahagaga Getisemaani. ɄYeesu ahabhabhʉʉzya abhasundwe bhaakwe huje, “Mukhale pɨɨpa, mu habhaazyo haala anɨ hɨ mpuuta.” 33 Ahabheega ʉPeeteli, ʉYaakobo nʉ Yoohani, ahabhala nabho apatali hashe, ahanda azugumile haani na hweleele ʉmwoyo. 34 Ahabhabhʉʉzya huje, “Ʉmwoyo gwanɨ guzugumiiye haani, ɨngafwa lwene. Amwɨ mukhale pɨɨpa, mubhe maaso.” 35 ɄYeesu ahasejeela pilongolela hashe, ahasugamila pansi na wundame. Ahapuutaga huje, “Nkashele yɨtɨhanaga, ɨnsahashɨlɨle mu habhaazyo ɨha ahɨ mayɨmba.” 36 Nantele, ahayanga huje, “Daada, awe hwaliiwe zyonti zibhombeha. Ɨhulaabha ʉnefwezye ʉpɨndɨ ʉlu ʉlwɨ mayɨmba. Leelo, zigandi abhombeshe ziila anɨ zyɨ hwanza lwonti, lyoli zibhombeshe ziila awe zyʉ hwanza.”
37 Lwa weela hwa bhasundwe bhaakwe bhataatu bhaala, ahabhaaga bhagonile ʉtulo. Ahamʼʉʉzya ʉPeeteli huje, “Siimoni, ʉgonile ʉtulo? Wapootwa abhe maaso kamba hu habhaazyo ahadoodo lwene?” 38 Ɨpo ahabhabhʉʉzya huje, “Mubhe maaso na puute huje, mugandi amenwe nɨ njelo. Ʉmwoyo gukʉnda, leelo ʉmʼbɨlɨ nʼdeganu.” 39 Lwa waamala ayanje nabho, ʉYeesu ahasogola, ahabhala apuute panshɨnjɨ nantele, ahaweelela ayanje amazwi gagaala. 40 Lwa weela ʉlwa bhɨɨlɨ, ahabhaaga abhasundwe bhaakwe bhagonile ʉtulo, pɨpo bhahakhɨɨtwe nʉ tulo haani. Lwa bhadaamuzya, saga bhahali nɨ lya humwamule nka limo.
41 Lwa hwɨnza nantele ʉlwa taatu, ahabhabhʉʉzya abhasundwe bhaakwe huje, “Muli sha mugonile lwene ʉtulo? Ɨshi mwagona huyiiye. Ahabhaazyo ahɨ mayɨmba gaanɨ hafishile. Ɨshi anɨ nɨ Mwana Wa Muntu ɨnza khatwe na twalwe hwa bhantu bha bhabhomba ɨmbiibhi. 42 Ɨshi bhʉʉshi! Saali, tikhomaane hwa bhamwetu nʉ muntu ʉla wa neneleziizye. Ali mu pɨɨpɨ, ahwɨnza.”
ɄYeesu akhatwa
(Mataayo 26:47-56; Luuka 22:47-53; Yoohani 18:3-12)
43 ɄYeesu sha li sha yanga ɨzyo, mu habhaazyo hahaala, ʉYuuda, ʉmo mwa bhaala ishʉmi na bhabhɨɨlɨ ahafiha na bhantu abhinji, bha bhahakhɨɨte amapanga nɨ nduugu mu nyoobhe. Abhantu ɨbho bhahafumile hwa bhalongozi bha bhasayi bha Ngʉlʉbhɨ, abhamanyizyi abhɨ ndajizyo zya Moose na bhagoosi. Abhalongozi bha bhasayi bha Ngʉlʉbhɨ, abhamanyizyi abhɨ ndajizyo zya Moose na bhagoosi bhahali bhagoosi bhi koloti igoosi ɨlya Bhayahuudi. Bhaazya izwi Ikoloti hu Ɨngalulanyo yɨ mazwi amajenu hu wandilo wɨ shitaabu ɨshi. 44 ɄYuuda ʉya hunʼneneelezya, ahabhapeelile haani ɨshimanyishizyo ahajile, “Ʉla wa mwalola ɨhunʼyaayila, manyaji huje, ya yʉʉyo. Munʼkhataje na sogole nawo, munʼdiimaje.”
45 Ɨpo ʉYuuda lwa waafiha lwene paala, ahalongola, ahabhala hwa Yeesu pa hali, ahayanga huje, “We, mʼmanyizyi!” ahanʼyaayila. 46 Ɨpo abhantu bhaala bhahanʼkhata ʉYeesu. 47 Leelo, ʉmuntu ʉmo mwa bhaala bha bhahɨmɨlɨɨye paala peeka nʉ Yeesu, ahasakula ipanga lyakwe, ahanʼkhoma na hunʼdumule ikutu ʉnʼkalwe wa nʼsayi ʉnʼgoosi ʉwa Ngʉlʉbhɨ.
48 ɄYeesu ahabhabhʉʉzya abhantu bhaala huje, “Yeenu leelo mwɨnzɨle na mapanga nɨ nduugu huje, muhate anɨ, nanshi abhantu bha bhabhala hunʼkhate ʉmuntu wa li nyambuda? 49 Wiila lwene nahali peeka naamwɨ, nahamanyizyaga mu lubhaga lwɨ nyumba ɨmfinjile ɨya Ngʉlʉbhɨ, leelo saga mwahahataga. Ɨzi zyonti zyabhombeha nanshi sha zisimbwilwe mu Nsimbo ɨMfinjile huje, zibhombeshe.”  Bhaazya Maalʉko 14:27; Zakaliya 13:7.
50 Ɨpo abhasundwe bhaakwe bhonti ishʉmi nʉ weeka bhahanʼeha, bhahashɨmbɨla. 51 Hwahali nʉ nʼsahaala ʉmo wa hakwɨte igolole lwene, ahamʼɨnjɨlɨzyaga ʉYeesu. Wope bhahajela huje, bhanʼkhate. 52 Leelo, ʉmwene ahapulumuha mu nyoobhe, ahabhaleshela igolole lyakwe, ahashɨmbɨla ɨnyilo sha li weleele.
Bhahunʼtaaka ʉYeesu hwi koloti
(Mataayo 26:57-68; Luuka 22:54-55, 63-71; Yoohani 18:13-14, 19-24)
53 Ɨpo abhantu bhaala bhahanʼtwala ʉYeesu hwa nʼsayi ʉnʼgoosi ʉwa Ngʉlʉbhɨ. Bhahabhʉngaana paala abhalongozi bhonti bha bhasayi bha Ngʉlʉbhɨ, abhagoosi na bhamanyizyi abhɨ ndajizyo zya Moose. 54 ɄPeeteli ahabha ahumʼɨnjɨɨlɨzya ʉYeesu sha hutali lwene. Ahabhala, ahatʉʉha muuhati mu lubhʉngʉlʉ lwa nʼsayi ʉnʼgoosi. Ahakhala muula peeka na bhakolokolooni bha nʼsayi ʉnʼgoosi, ahabha ahwota ʉmwoto pa lubhʉngʉlʉ.
55 Abhalongozi bha bhasayi ni koloti lyonti bhahanda ahwanze ʉwusimishizi ʉwa hunʼtaakile ʉYeesu huje, bhanʼonje na hunʼgoje. Leelo, saga bhahawaagaga ʉwusimishizi nawumo. 56 Abhantu abhinji bhahafumyaga ʉwusimishizi ʉwi lenga hunʼtaake ʉYeesu, leelo ʉwusimishizi waabho wahaleganaga. 57 Nantele, abhantu abhamwabho bhamo bhahɨmɨɨlɨla, bhahafumyaga ʉwusimishizi ʉwi lenga. Bhahayangaga huje, 58 “Atɨ tahamwʉmvwɨzye tɨɨtɨ ʉmuntu ʉnʉ lwa hayangaga huje, ‘Anɨ nahaibhugulanya ɨnyumba ɨmfinjile ɨya Ngʉlʉbhɨ ɨnɨ abhantu ya bhahazenjile. Nantele, nahaizenga ɨyɨnjɨ hu nsiku zitaatu lwene. Ɨnyumba ɨyo saga yahaizengwa na bhantu.’ ” 59 Hwope ɨsho, ʉwusimishizi waabho wahaleganaga.
60 Ɨpo ʉnʼsayi ʉnʼgoosi ahɨmɨɨlɨla pitagaalila pi koloti. Ahamʼʉzɨɨlɨzya ʉYeesu huje, “Bhʉlɨ, saga ʉhwamula nka limo? Bhʉlɨ, saga ʉlola huje, abhantu bhonti ɨbha bhafumya ʉwusimishizi ʉwa hutaake awe?” 61 Leelo, ʉYeesu ahapʉʉma myɨ, saga ahayanga izwi nka limo. Ʉnʼsayi ʉnʼgoosi ahonjela humʼʉzɨɨlɨzye huje, “Bhʉlɨ, awe we Kilisiti, ʉMwana Wa Ngʉlʉbhɨ ʉMʼfinjile?”
62 ɄYeesu ahaamula ahaga, “Ena! Anɨ nɨɨnɨ. Nantele, amwɨ mwahaindola anɨ nɨ Mwana Wa Muntu ɨhɨɨye peeka nʉ Ngʉlʉbhɨ ʉWi Khone Lyonti, Bhaazya ɨNsalifyo (Zaburi) 110:1. Bhaazya nantele mu futinooti yɨ Maalʉko 12:36. ɨhwiha hu mabhɨngo aga hu mwanya.”  Bhaazya Daniyeeli 7:13.
63 Ɨpo ʉnʼsayi ʉnʼgoosi ahaviitwa haani,§ ahaviitwa haani ƗShiyunaani shiyiga, ahazembulanya amenda gaakwe. Shahali shimanyishizyo sha viitwe haani. ahaga, “Tibhanza bhaashi abhasimishizi nantele? 64 Mwʉmvwɨzye mwɨmwɨ sha hunʼshenta ʉNgʉlʉbhɨ! Ɨshi amwɨ, muyiga bhʉlɨ?” Ikoloti lyonti lyahayanga lyahaga, “Ʉnʉ akhondɨɨye huje, tinʼgoje.”
65 Bhamo pa bhahanda hunʼswɨle amatɨ, hunʼgubishe hu maaso na humʼbulinje nɨ mbuli. Bhahamʼʉʉzya bhahaga, “Kuwa! Teenye, nkashele awe ʉli nʼkuwi, nka waamanya huje, yʉ naanu wa khoma!” Bhope abhakolokolooni bha bhahali paala, bhahamwega, bhahanʼkhoma.
ɄPeeteli ahunʼkhaana ʉYeesu hataatu
(Mataayo 26:69-75; Luuka 22:56-62; Yoohani 18:15-18, 25-27)
66 Mu habhaazyo ɨho honti, ʉPeeteli ahali pa lubhʉngʉlʉ paala. Pa ahɨnza ʉnʼkalwe ʉmo ʉnʼɨndu ʉwa nʼsayi ʉnʼgoosi. 67 Ahanʼola ʉPeeteli ahwota ʉmwoto, ahamwina. Ahamʼʉʉzya huje, “Nawe wahali peeka nʉ Yeesu ʉwa hu Nazaleeti.”
68 Leelo, ʉPeeteli ahakhaana ahaga, “Anɨ saga ɨmʼmɨɨnye. Saga ɨnzyaganya ɨzyo zyʉ yanga lwonti!” Ahabhala pa lyango ʉlwɨ lubhaga. Pa habhaazyo hahaala, ɨhanda yahakuga.
69 Ʉnʼɨndu ʉnʼkalwe ʉla ahanʼola nantele ʉPeeteli, ahanda hubhabhʉʉzye abhantu bha bhahɨmɨlɨɨye paala huje, “Ʉmuntu ʉnʉ wope ali peeka nabho.” 70 Leelo, ʉPeeteli ahakhaana nantele. Ahabhaazyo hahashɨla hashe lwene, abhantu bhaala bha bhahɨmɨlɨɨye paala, bhope bhahamʼʉʉzya ʉPeeteli bhahaga, “Lyoli we muntu awe ʉli peeka nabho, pɨpo nawe ʉfuma hu mukowa ʉgwa hu Galilaaya.”
71 Leelo, ʉPeeteli ahayɨɨgaga mwene na lape huje, “Ʉmuntu ʉnʉ wa muhunʼyanga, anɨ saga ɨmʼmɨɨnye.” 72 Pɨnɨɨpo lwene, ɨhanda yahakuga ʉlwa bhɨɨlɨ. Mu habhaazyo ɨho, ʉPeeteli ahiizuha izwi lya Yeesu lya hamʼʉzɨɨzye huje, “Ɨhanda shɨ sɨɨle akuje ʉlwa bhɨɨlɨ, ʉbhala bhe wahaana hataatu.” ɄPeeteli lwa wasɨɨbha ɨzyo, ahalila, ahiisya amansozi gaminji.

*14:1 ɨchaaka ɨyɨ Paasaka Hahali habhaazyo haala aBhayahuudi ha bhahizuhaga ʉNgʉlʉbhɨ sha habhatʉʉlile ahwepe mu mayɨmba ga Bhamiisili ɨmandɨ, mu habhaazyo aha Moose. ƗPaasaka ɨbhonesya ahabhaazyo haala ʉntumi wa Ngʉlʉbhɨ ahashɨlɨle agoje mu nyumba zyonti zya Bhamiisili nɨ zya Bhayahuudi. Ɨnyumba zya Bhayahuudi zyahali ni danda lyɨ nyaana ngoole mu mpʉngʉ zyɨ malyango. Mu nyumba ɨzyo ʉntumi ahabhalehaga abhabhele, leelo zya saga zyahali ni danda lyɨ nyaana ngoole mu mpʉngʉ zyɨ malyango ahabhagogaga abhabhele. Bhaazya aFume (Kutoka) 12. Nantele, bhaazya izwi Paasaka hu Ɨngalulanyo yɨ mazwi amajenu hu wandilo wɨ shitaabu ɨshi.

14:5 ɨmpɨɨya zya zilɨngaana nʉ mʼposheelo ʉgwa muntu gwɨ mwaha gumo ƗShiyunaani shiyiga, ɨdinaali ɨmya zitaatu.

14:8 Gahali miiho hwa Bhayahuudi apashe ɨnyemba ʉmʼvimba. Lɨngaanisya na Maalʉko 16:1.

§14:12 Bhaazya izwi Nyaana ngoole hu Ɨngalulanyo yɨ mazwi amajenu hu wandilo wɨ shitaabu ɨshi.

*14:16 Ɨngalulanyo zyɨ shalye ɨshɨ Paasaka zisimbwilwe mu shitaabu ɨsha Fume (Kutoka) 12:3-11. Ɨshalye ɨsho shahali shɨ nyama yɨ nyaana ngoole, ɨntogito zya saga zisapile, ɨvilemba vya vihwaya, ʉsunyu nɨ divaayi.

14:24 Ilagano lwʉmvwano lwa bhantu bhabhɨɨlɨ awe abhinji bha bhalapa huje, saga bhanza leshe zya bhahɨtɨhɨɨne. Hwi Lagano Lyɨ Mandɨ ʉYehoobha ahabhalapiiye aBhaizilaeeli huje, ʉmwene ahaibha Ngʉlʉbhɨ waabho, nantele ahabhalajiziizye abhantu bhalondolezyaje ɨndajizyo ɨzyo zya hamʼpiiye ʉMoose. Ahabhaazyo ɨho aBhaizilaeeli lwa bhahɨtɨhanaga nʉ Ngʉlʉbhɨ, bhahasansiliiwe idanda abhonesye huje, bhɨtɨhɨɨne nʉ Ngʉlʉbhɨ, hu nongwa yɨ nsangu ɨzyo zyahabholwaga hu nongwa yi lagano. Bhaazya aFume (Kutoka) 24:8. Ɨpa ʉNgʉlʉbhɨ alolesiizye ashɨlɨle hwa fwe hwa Yeesu huje, ahafumiizye ɨnsangu yi lagano ɨlyo, na shɨlɨle hwa fwe hwa Yeesu abhantu ɨbho bhahumwɨtɨha, bhafyʉlwa.

14:27 Bhaazya Zakaliya 13:7.

14:43 Abhalongozi bha bhasayi bha Ngʉlʉbhɨ, abhamanyizyi abhɨ ndajizyo zya Moose na bhagoosi bhahali bhagoosi bhi koloti igoosi ɨlya Bhayahuudi. Bhaazya izwi Ikoloti hu Ɨngalulanyo yɨ mazwi amajenu hu wandilo wɨ shitaabu ɨshi.

14:49 Bhaazya Maalʉko 14:27; Zakaliya 13:7.

14:62 Bhaazya ɨNsalifyo (Zaburi) 110:1. Bhaazya nantele mu futinooti yɨ Maalʉko 12:36.

14:62 Bhaazya Daniyeeli 7:13.

§14:63 ahaviitwa haani ƗShiyunaani shiyiga, ahazembulanya amenda gaakwe. Shahali shimanyishizyo sha viitwe haani.